Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης
Δικηγόρος Αθηνών
Πέραν των ενδογενών προβλημάτων και μειονεκτημάτων του συστήματος της Δικαιοσύνης, υπάρχουν και εξωγενείς αιτίες στις οποίες οφείλεται η καθυστέρηση στην απονομή της Δικαιοσύνης. Έτσι, υπάρχουν αλλεπάλληλες τροποποιήσεις νόμων, ασάφεια στην διατύπωση νομικών όρων, σύγχυση σε δικαστές και διαδίκους και φυσικά, επιβάρυνση των δικαστηρίων διαρκώς με νέα ύλη.Η καθυστέρηση των δικαστικών διαδικασιών και ενεργειών υποβαθμίζει το κύρος της ∆ικαιοσύνης και συντελεί στην επικράτηση ενός κλίµατος αµφιβολίας και ανασφάλειας για τους διαδίκους. Η νομοθετική και εκτελεστική εξουσία θα πρέπει να λάβουν εκείνα τα μέτρα που θα συντελέσουν στην αποτροπή της πολυνομίας και των αλλεπάλληλων νομοθετικών αλλαγών και την πρόβλεψη όσον το δυνατόν πιο απλουστευμένων και γρήγορων διαδικασιών απονομής της Δικαιοσύνης προκειμένου να προστατεύονται ουσιαστικά και με αποτελεσματικό τρόπο τα συμφέροντα και δικαιώματα των πολιτών.
Στην περίπτωση που ο καταναλωτής δεν κατορθώσει να επιλύσει την διαφορά του με τους επιχειρηματίες μέσω των υφισταμένων μεθόδων συμβιβαστικής επίλυσης διαφορών, ή δεν επιλέξει να προσφύγει σε αυτές, μπορεί να καταφύγει στα δικαστήρια προκειμένου να δικαιωθεί. Σε αυτήν την περίπτωση η διαφορά που προκύπτει είναι αστικού χαρακτήρα και επιλύεται από τα πολιτικά δικαστήρια. Για περισσότερες πληροφορίες οι καταναλωτές καλό θα είναι να απευθυνθούν σε έναν δικηγόρο της επιλογής τους.
Ειδική κατηγορία διαφορών αποτελούν οι μικροδιαφορές, οι οποίες αφορούν διεκδικήσεις αξίας έως 12.000 ευρώ. Συγκεκριμένα,η διαδικασία των μικροδιαφορών είναι πιο απλή γιατί οι καταναλωτές μπορούν να εκπροσωπήσουν οι ίδιοι τον εαυτό τους στο δικαστήριο εάν δεν επιθυμούν να προσλάβουν δικηγόρο και είτε να καταθέσουν γραπτές προτάσεις στο δικαστήριο, είτε να αναλύσουν αυτοπροσώπως την υπόθεσή τους. Μέσω αυτής της διαδικασίας μπορούν να διεκδικήσουν κάθε είδους αποζημίωση έως το ποσό των 12.000 ευρώ.
Επιπλέον, θα πρέπει να αναφερθούμε στην συλλογική αγωγή. Ειδικότερα, συλλογική αγωγή μπορούν να ασκήσουν μόνο τα Εμπορικά, Βιομηχανικά, Βιοτεχνικά και Επαγγελματικά Επιμελητήρια και συγκεκριμένες καταναλωτικές οργανώσεις (δηλαδή καταναλωτικές οργανώσεις που έχουν τουλάχιστον 500 ενεργά μέλη και έχουν εγγραφεί στο μητρώο ενώσεων καταναλωτών πριν από τουλάχιστον 2 έτη, ή από κοινού περισσότερες ενώσεις καταναλωτών) εντός 6 μηνών από την τελευταία φορά που διενεργήθηκε η παράνομη πράξη. Η συλλογική αγωγή ρυθμίζεται από το αστικό δίκαιο και με αυτήν μπορεί να ζητηθεί η παράλειψη της παράνομης ενέργειας εκ μέρους του προμηθευτή, η δέσμευση, απόσυρση ή καταστροφή του προϊόντος, η δημοσίευση επανορθωτικής δήλωσης, αποζημίωση σε περίπτωση ηθικής βλάβης και ασφαλιστικά μέτρα. Σημειώνεται ότι στην περίπτωση της συλλογικής αγωγής, δεν αποζημιώνεται ατομικά ο παθών, αλλά η αποζημίωση διατίθεται για κοινωφελείς σκοπούς σχετικούς με την προστασία του καταναλωτή.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει σύστημα κανόνων για να βοηθήσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις κατά την επίλυση διασυνοριακών διαφορών. Αυτή είναι η περίπτωση των νέων δικαστικών μέσων ή βοηθημάτων για την απλούστευση της διασυνοριακής είσπραξης απαιτήσεων. Η ευρωπαϊκή διαταγή πληρωμής για μη αμφισβητούμενες χρηματικές αξιώσεις και η ευρωπαϊκή διαδικασία μικροδιαφορών για απαιτήσεις που δεν υπερβαίνουν τις 2000 ευρώ αποτελούν σημαντικά νομικά μέσα. Παρέχουν στους πολίτες και στις επιχειρήσεις σε όλη την ΕΕ τα μέσα για την ταχύτερη και πλέον αποτελεσματική επίλυση των διασυνοριακών υποθέσεων, καθιστώντας ευκολότερη την εκτέλεση της δικαστικής απόφασης ή πράξης εις βάρος εναγομένου σε άλλο κράτος μέλος.
Το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται συνήθως για την έκδοση μιας δικαστικής απόφασης καθιστά πολλές φορές την προσφυγή στα δικαστήρια ασύμφορη για τους καταναλωτές. Για την επίλυση αυτού του προβλήματος θεσμοθετήθηκαν εναλλακτικά μέσα επίλυσης των διαφορών, άλλοτε ως αποτέλεσμα κρατικής πρωτοβουλίας και άλλοτε με πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα. Οι προαναφερόμενες εναλλακτικές μέθοδοι επίλυσης των διαφορών είναι πιο ελκυστικές, τόσο για τους καταναλωτές, όσο και για τους επιχειρηματίες εξαιτίας του μικρού κόστους τους και της ταχύτητας επίλυσης της διαφοράς.
Στην ΕΕ υπάρχουν πάνω από 750 σχήματα / συστήματα εναλλακτικής επίλυσης διαφορών που λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο και χαρακτηρίζονται από διαφορετικό όνομα (π.χ. διαιτησία, μεσολάβηση, συνήγορος καταναλωτή, επιτροπές παραπόνων).
Οι ευρωπαϊκοί κανόνες για την εναλλακτική επίλυση διαφορών (ΕΕΔ)
Στις 18-6-2013 δημοσιεύτηκε το νομοθετικό πλαίσιο για την ΕΕΔ που περιλαμβάνει
Την Οδηγία 2013/11/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013, για την εναλλακτική επίλυση καταναλωτικών διαφορών (Alternative Dispute Resolution) και
Τον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 524/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013, για την ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών (Online Dispute Resolution – ODR).
Με την Οδηγία διασφαλίζεται ότι οι καταναλωτές μπορούν να προσφύγουν σε φορείς ΕΕΔ, που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια ποιότητας, για κάθε είδος διαφοράς που έχουν με τους προμηθευτές αγαθών ή υπηρεσιών, ανεξαρτήτως του τι αγόρασαν (με την εξαίρεση υπηρεσιών υγείας και ανώτατης εκπαίδευσης) και πως το αγόρασαν (ηλεκτρονικά ή μη, εγχώρια ή διασυνοριακά).
Ο Κανονισμός εξάλλου θεσμοθετεί τη δημιουργία και λειτουργία μίας ενιαίας πανενωσιακής πλατφόρμας για την ηλεκτρονική επίλυση διαφορών (πλατφόρμα ΗΕΔ) που εξυπηρετεί όλες τις χώρες της ΕΕ και δίνειι τη δυνατότητα στους καταναλωτές και τους προμηθευτές να υποβάλουν τις τυχόν διαφορές, που προκύπτουν από αγορές μέσω διαδικτύου, σε διαδικασία επίλυσης μέσω διαδικτύου. Η πλατφόρμα ΗΕΔ συνδέει όλους τους εθνικούς φορείς ΕΕΔ. Αυτό το ενιαίο σημείο εισόδου αποτελεί έναν διαδραστικό δικτυακό τόπο φιλικό προς τον χρήστη, διαθέσιμο σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ και προσπελάσιμο δωρεάν. Οι κανόνες ΕΕΔ εφαρμόζονται από την 9η Ιουλίου 2015 ενώ η λειτουργία της πλατφόρμας ξεκίνησε από την 15η Φεβρουαρίου 2016.
Η διαδικασία μέσω της πλατφόρμας ΗΕΔ είναι εύκολη, ολοκληρώνεται ηλεκτρονικά και πραγματοποιείται σε τέσσερα στάδια:
Υποβολή καταγγελίας από τον καταναλωτή κατά προμηθευτή με τη συμπλήρωση σχετικής φόρμας
Η καταγγελία αποστέλλεται στον προμηθευτή – συμφωνία των δύο μερών σχετικά με έναν φορέα εναλλακτικής επίλυσης διαφορών
Η πλατφόρμας ΗΕΔ αποστέλλει αυτομάτως την καταγγελία στον φορέα εναλλακτικής επίλυσης διαφορών
Διεκπεραίωση της καταγγελίας από τον φορέα επίλυσης διαφορών, αποτέλεσμα και περάτωση της καταγγελίας εντός προθεσμίας 90 ημερών.
Στις αρμοδιότητες της Γενικής Διεύθυνσης Προστασίας Καταναλωτή και Εποπτείας της Αγοράς περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων:
α. Η διερεύνηση των καταγγελιών, αναφορών και παραπόνων των καταναλωτών για παραβίαση των κανόνων που αποβλέπουν στην προστασία του καταναλωτή από καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες.
β. Η μέριμνα για τη διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας των καταναλωτών.
γ. Η μέριμνα για τον έλεγχο της εφαρμογής της ειδικής νομοθεσίας που αφορά την προστασία του καταναλωτή που εμπίπτει στην αρμοδιότητά της (ιδίως του Ν.2251/1994). Στο πλαίσιο αυτό παραλαμβάνει τις καταγγελίες/ αναφορές των καταναλωτών, τις οποίες τις ταξινομεί ανάλογα με τη βαρύτητα των καταγγελλόμενων παραβάσεων. Εν συνεχεία, προβαίνει σε περαιτέρω έλεγχο και επεξεργασία των καταγγελιών μόνον εφόσον αυτό κριθεί αναγκαίο, αξιολογώντας μια σειρά από κριτήρια και μεταξύ άλλων την ανάγκη προστασίας του δημοσίου συμφέροντος, τις πιθανές επιπτώσεις στο καταναλωτικό κοινό από την καταγγελλόμενη συμπεριφορά καθώς και το αποτέλεσμα που προσδοκάται από την παρέμβαση της Γενικής Διεύθυνσης Προστασίας Καταναλωτή και Εποπτείας της Αγοράς σε συγκεκριμένη υπόθεση.
δ. Η επιβολή διοικητικών κυρώσεων στους προμηθευτές, σε περίπτωση που διαπιστώσει παράβαση της ειδικής νομοθεσίας που επιβλέπει.
Ο Συνήγορος του Καταναλωτή επιλαμβάνεται των υποθέσεων της αρμοδιότητάς του αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν σχετικής ενυπόγραφης αναφοράς ενός τουλάχιστον των ενδιαφερόμενων μερών που υποβάλλεται εντός τριών (3) μηνών αφότου ο ενδιαφερόμενος έλαβε πλήρη γνώση της βλαπτικής γι’ αυτόν πράξης ή παράλειψης που συνιστά την καταναλωτική διαφορά. Επίσης, επιλαμβάνεται με όμοιο τρόπο και αιτημάτων των καταναλωτών ή ενώσεων των καταναλωτών και των προμηθευτών που έχουν απορριφθεί στο πλαίσιο διαδικασιών που εφαρμόζονται από άλλους καθιερωμένους φορείς εξώδικης ρύθμισης επί μέρους καταναλωτικών διαφορών.
Ο Συνήγορος του Καταναλωτή δεν επιλαμβάνεται υποθέσεων που εκκρεμούν ενώπιον των δικαστικών Αρχών ή αναφορών που κρίνονται προδήλως αόριστες, αβάσιμες, ασήμαντες ή που ασκούνται κατά τρόπο καταχρηστικό ή κατά παράβαση της αρχής της καλής πίστης.
Αναφορά μπορεί να υποβάλλει κάθε Καταναλωτής (έτσι όπως ορίζεται η έννοια του καταναλωτή στο ν.2251/1994 όπως ισχύει) ο οποίος θέλει να καταγγείλει μία βλαπτική γι’ αυτόν πράξη ή παράλειψη που συνιστά καταναλωτική διαφορά. Επίσης, η αναφορά μπορεί να υποβληθεί για λογαριασμό του καταναλωτή από τρίτο πρόσωπο εφόσον προσκομιστεί σχετική εξουσιοδότηση.
Οπως ενημερώνει ο Συνήγορος Καταναλωτή, στην ιστοσελίδα https://webgate.ec.europa.eu/odr, ο καταναλωτής μπορεί να υποβάλει ηλεκτρονικά την καταγγελία του και να συμφωνήσει με τον καταγγελλόμενο προμηθευτή ποιός από τους αναγνωρισμένους σε κάθε κράτος μέλος φορείς επίλυσης διαφορών που αναφέρονται στην πλατφόρμα επιθυμούν να αναλάβει την εξωδικαστική επίλυση της καταναλωτικής διαφοράς τους. Επισημαίνεται ότι η πλατφόρμα λειτουργεί ως διαδραστική πύλη εισόδου, με απλές φιλικές προς τη χρήστη διαδικασίες και είναι προσπελάσιμη, δωρεάν, σε όλες τις επίσημες ευρωπαϊκές γλώσσες.
