Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης
Δικηγόρος Αθηνών
Τα ομόφυλα ζευγάρια θα είναι κατάλληλοι να γίνουν ανάδοχοι παιδιού ή παιδιών, αρκεί να έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Η αναδοχή, είναι διαφορετική πράξη από την υιοθεσία. Κατά την υιοθεσία ο θετός γονιός αντικαθιστά τον φυσικό γονέα πλήρως, δηλαδή στις υποχρεώσεις και στα δικαιώματα. Στην αναδοχή, ο ανάδοχος γονιός συνυπάρχει με τον φυσικό γονιό και μάλιστα έχει υποχρέωση να συνεργάζεται μαζί του. Ο όρος «αναδοχή» σηµαίνει να βοηθάς κάποιο άτοµο να αναπτυχθεί και να µεγαλώσει, να φροντίζεις για τις ανάγκες του, όταν οι γονείς του αδυνατούν να αναλάβουν τις γονικές τους υποχρεώσεις ή έχουν αποβιώσει.Δεν δίδεται η δυνατότητα σε ζευγάρια του συμφώνου συμβίωσης να υιοθετήσουν, διότι η υιοθεσία διέπεται από τον αστικό κώδικα και αφορά έγγαμα ζευγάρια και μόνο. Η διαδικασία που απαιτείται πλέον, καταλήγει σε τρία ηλεκτρονικά μητρώα που τηρούνται στην ΗΔΙΚΑ και τα διαχειρίζεται το ΕΚΚΑ: μητρώο ανηλίκων, μητρώο υποψήφιων αναδόχων και θετών γονέων, μητρώο εγκεκριμένων αναδόχων και υιοθεσιών. Η διαδικασία για την ολοκλήρωσή της απαιτεί τρεις δικλείδες ασφαλείας, δύο κοινωνικούς ελέγχους και την επιτυχή παρακολούθηση ενός επιμορφωτικού προγράμματος. Η ιεραρχία της εκκλησίας και καθηγητές σχολείων,αντιδρούν στην αναδοχή από ομόφυλα ζευγάρια, ενώ το προσωπικό ιδρυμάτων συναινεί ότι το παιδί μεγαλώνει καλύτερα σε ένα ελεγχόμενο ζευγάρι και όχι σε ίδρυμα.
Η αναδοχή παιδιών είναι ένας κοινωνικός θεσµός προστασίας παιδιών ηλικίας 0-18 χρόνων.
Ανάδοχοι γονείς είναι άτοµα τα οποία προσφέρουν ένα ζεστό και ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον, όπου παρέχεται φροντίδα σε παιδιά άλλων γονιών, για ένα χρονικό διάστηµα, έναντι χρηµατικής αµοιβής. Μπορεί αυτό να διαρκέσει µερικές µέρες, µήνες ή και για χρόνια. Η αναδοχή συνήθως είναι ένας προσωρινός τρόπος για να προσφερθεί σπιτικό σε παιδιά και εφήβους, µέχρι να είναι δυνατό να επιστρέψουν στις δικές τους οικογένειες. Αποτελεί ένα µέρος υπηρεσιών που προσφέρονται από τις Κοινωνικές Υπηρεσίες, για να διατηρούνται µαζί οι οικογένειες.
Η υιοθεσία είναι µια νοµική διαδικασία η οποία καθιστά το παιδί που δεν µπορεί να ζήσει µε τη δική του οικογένεια, µόνιµο µέλος της οικογένειας που το υιοθετεί ωσάν να είχε γεννηθεί σ΄ αυτή.
Οι υιοθετούντες γίνονται οι νέοι γονείς που δεν διαφέρουν νοµικά από τους φυσικούς γονείς. Η υιοθεσία είναι αµετάκλητη.
Υπάρχουν διάφορα είδη αναδοχής. Μερικοί ανάδοχοι γονείς επιλέγουν να ειδικευτούν σε ένα είδος αναδοχής, ενώ άλλοι πιθανό να αναλάβουν παιδιά µε ανάγκες που διαφέρουν.
Κάποτε κάποιες οικογένειες αντιµετωπίζουν τόσες πολλές δυσκολίες, ώστε δεν κρίνεται σοφό για τα παιδιά να παραµένουν µε τους γονείς τους. Όταν συµβαίνει αυτό, οι κρατικές υπηρεσίες έχουν υποχρέωση και ευθύνη να µεριµνήσουν για τη φροντίδα των παιδιών αυτών.
Οι ανάδοχοι γονείς αναλαµβάνουν αυτή τη φροντίδα, δίνοντας την ευκαιρία στις οικογένειες των παιδιών να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους. Αυτές οι δυσκολίες µπορεί να κυµαίνονται από βραχύβιες σε χρόνιες ή ανίατες ασθένειες. Κάποια, πάλιν, παιδιά µπορεί να έχουν κακοποιηθεί η παραµεληθεί.
Οι Κοινωνικοί Λειτουργοί συνεργάζονται µε τις οικογένειες των παιδιών, βοηθώντας τις να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους, ώστε να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον για το παιδί τους.
Η τοποθέτηση ανηλίκου σε ανάδοχους γονείς επιτρέπεται εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:
α. Οι ανάδοχοι γονείς πληρούν τα όρια ηλικίας και έχουν διαφορά ηλικίας από τον αναδεχόμενο, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία περί υιοθεσίας.
β. Οι ανάδοχοι γονείς και οι συνοικούντες με αυτούς έχουν καλή ψυχική, διανοητική και σωματική υγεία, ιδίως μάλιστα δεν πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα.
γ. Οι ανάδοχοι γονείς και οι συνοικούντες με αυτούς δεν έχουν καταδικασθεί τελεσίδικα, ή δεν εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική δίωξη για τα αδικήματα εκείνα που επισύρουν έκπτωση από τη γονική μέριμνα, σύμφωνα με το άρ. 1537 του ΑΚ, καθώς και για τα προβλεπόμενα από την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία περί ναρκωτικών και περί εμπορίας ανθρώπων και οργάνων.
δ. Οι ανάδοχοι γονείς έχουν αποδεδειγμένα τη δυνατότητα να καλύψουν τα βασικά έξοδα διατροφής, μόρφωσης και ιατρικής περίθαλψης του ανάδοχου τέκνου, διαθέτοντας επαρκείς προς τούτο οικονομικούς πόρους και καταβάλλοντας προσωπική φροντίδα.
ε. Οι ανάδοχοι γονείς είναι εγγεγραμμένοι στο Εθνικό Μητρώο Υποψηφίων Αναδόχων Γονέων.
Πέρα από τις περιπτώσεις άρσης της αναδοχής κατά τα άρ.1662 και 1663 ΑΚ, η αναδοχή μπορεί να αίρεται από το δικαστήριο και στις εξής περιπτώσεις:
α. Με αιτιολογημένη αίτηση των ανάδοχων γονέων, όταν αυτοί αδυνατούν να ανταποκριθούν στις εξειδικευμένες ανάγκες του ανηλίκου.
β. Με αίτηση του αρμόδιου για την εποπτεία της αναδοχής φορέα στο δικαστήριο, ή τον αρμόδιο Εισαγγελέα, όταν αυτοί αποδεδειγμένα διαπιστώσουν ότι η αναδοχή δεν ανταποκρίνεται πια στο σκοπό της και στο συμφέρον του ανηλίκου.
Οι επιθυμούντες να γίνουν ανάδοχοι γονείς υποβάλλουν στον εκάστοτε αρμόδιο κατά το άρθρο 13 φορέα τα εξής δικαιολογητικά:
α. Αίτηση από την οποία να προκύπτει το ονοματεπώνυμο, η διεύθυνση κατοικίας, η ηλικία τους και στην οποία πρέπει να αναφέρεται οπωσδήποτε τεκμηριωμένα ο λόγος που τους ωθεί να γίνουν ανάδοχοι γονείς.
β. Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης.
γ. Εκκαθαριστικό σημείωμα φόρου εισοδήματος των τριών τελευταίων ετών. Σε περίπτωση που δεν έχει ακόμη εκδοθεί εκκαθαριστικό σημείωμα του τελευταίου οικονομικού έτους, αρκεί υπεύθυνη δήλωση του αιτούντος ότι έχει καταθέσει τη δήλωση φόρου εισοδήματος του τελευταίου οικονομικού έτους και ότι αναλαμβάνει την υποχρέωση να προσκομίσει το εκκαθαριστικό σημείωμα όταν εκδοθεί.
δ. Πιστοποιητικό δημόσιου νοσηλευτικού ιδρύματος, από το οποίο να προκύπτει ότι δεν πάσχουν ο αιτών και τα συνοικούντα με αυτόν πρόσωπα, από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα.
ε. Πιστοποιητικό περί μη θέσης σε δικαστική συμπαράσταση, ή κίνησης σχετικής διαδικασίας από το πρωτοδικείο του τόπου μόνιμης κατοικίας των αιτούντων και όσων συνοικούν με αυτούς.
στ. Αντίγραφο ποινικού μητρώου δικαστικής χρήσης των ιδίων και των συνοικούντων με αυτούς ενηλίκων μελών, από το οποίο να προκύπτει ότι δεν έχουν καταδικασθεί τελεσίδικα για αδικήματα από εκείνα που επισύρουν, σύμφωνα με το άρ. 1537 του ΑΚ, έκπτωση από τη γονική μέριμνα, ή για κακοποίηση, ή παραμέληση ανηλίκου, ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας, ή για παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας περί ναρκωτικών, ή περί εμπορίας ανθρώπων, ή οργάνων.
ζ. Πιστοποιητικό ότι δεν έχει ασκηθεί ποινική δίωξη για τα προβλεπόμενα ανωτέρω υπό στοιχείο στ. αδικήματα καθώς και πιστοποιητικό εκδιδόμενο από την εισαγγελία του τόπου μόνιμης κατοικίας τους ότι δεν είναι φυγόδικοι ή φυγόποινοι για τα ίδια αδικήματα.
Τα πιστοποιητικά αναζητούνται αυτεπαγγέλτως σε ετήσια βάση από τον αρμόδιο φορέα εποπτείας για όσο χρονικό διάστημα είναι εγγεγραμμένος ο υποψήφιος ή ο ανάδοχος στα μητρώα.
Μετά την υποβολή αίτησης και την προσκόμιση των ανωτέρω δικαιολογητικών από τους υποψηφίους, ο αρμόδιος φορέας υποχρεούνται να διεξαγάγει κοινωνική έρευνα προκειμένου να διαπιστωθεί η καταλληλότητα των Υποψηφίων Ανάδοχων Γονέων προς εγγραφή τους στο Μητρώο . Η έρευνα διεξάγεται και περατώνεται εντός τριών (3) μηνών από την πλήρη υποβολή των δικαιολογητικών. Μετά την ολοκλήρωση της έρευνας, ο φορέας συντάσσει έκθεση καταλληλότητας, εγγράφει τους ενδιαφερόμενους στο ειδικό μητρώο που τηρεί και διεξάγει το πρόγραμμα εκπαίδευσης .
Μετά και την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος εκπαίδευσης, ο φορέας εγγράφει τους ενδιαφερομένους στο Εθνικό Μητρώο Εγκεκριμένων Υποψηφίων Αναδόχων.
Μέγιστος χρόνος παραμονής των στοιχείων υποψηφίου αναδόχου στο Εθνικό Μητρώο ορίζονται τα (3) τρία έτη. Σε περίπτωση άπρακτης παρέλευσης της τριετίας και μη τοποθέτησης σε αυτόν ανηλίκου, διαγράφεται από το Εθνικό Μητρώο και για την εκ νέου επανεγγραφή του ακολουθείται η διαδικασία .
Το δικαστήριο δύναται να τοποθετεί σε επαγγελματίες αναδόχους παιδιά με αναπηρία και παιδιά με έντονα ψυχολογικά προβλήματα, κατόπιν πρότασης του αρμόδιου για τη διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας . Η φροντίδα από τη πλευρά των αναδόχων γονέων υπηρετεί συγκεκριμένο θεραπευτικό σχέδιο, που προτείνεται από ειδικούς επιστήμονες του φορέα εποπτείας. Ο ανάδοχος γονέας που προσφέρει επαγγελματικές υπηρεσίες προς το παιδί, αμείβεται με μηνιαία αντιμισθία και ασφαλίζεται για ασθένεια και σύνταξη.
Με κοινή απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του Υπουργού Οικονομικών, έπειτα από γνώμη του Ε.Σ.Αν.Υ, ρυθμίζονται τα σχετικά με την σύσταση και τήρηση ειδικού μητρώου επαγγελματιών αναδόχων, την μηνιαία αντιμισθία, την υγειονομική και ασφαλιστική κάλυψη, τα ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης αυτών καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για τη ρύθμιση του παρόντος άρθρου.
Επαγγελματική Αναδοχή Βραχείας Διάρκειας: Στις περιπτώσεις του αρ. 1532 παρ.3 ΑΚ, ο εισαγγελέας δύναται να τοποθετεί τον ανήλικο σε επαγγελματία ανάδοχο του ανωτέρω άρθρου, εφόσον δεν δύναται να ανευρεθεί ανάδοχος γονέας εγγεγραμμένος στο μητρώο.
Σε περίπτωση θετικής έκβασης της κοινωνικής έρευνας, η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία εγγράφει τον υποψήφιο στο μητρώο που τηρεί και διεξάγει το πρόγραμμα εκπαίδευσης . Μετά και την επιτυχή παρακολούθηση του προγράμματος εκπαίδευσης, η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία υποχρεούται να εγγράφει τους ενδιαφερομένους στο Εθνικό Μητρώο Εγκεκριμένων Υποψηφίων Θετών Γονέων του .
Ο ανάδοχος γονέας που παραβαίνει τις διατάξεις του παρόντος, πέρα από άλλες κυρώσεις που προβλέπουν κείμενες διατάξεις, εκπίπτει της ιδιότητάς του για ένα έτος από την έκδοση της σχετικής διαπιστωτικής απόφασης του φορέα. Σε περίπτωση υποτροπής , διαγράφεται οριστικά από τα Μητρώα του άρ.6.
Ειδικότερα, ο ανάδοχος γονέας που καταδικάσθηκε τελεσίδικα για αδικήματα από εκείνα που επισύρουν, σύμφωνα με το άρ. 1537 του ΑΚ, έκπτωση από τη γονική μέριμνα ή για κακοποίηση, ή παραμέληση ανηλίκου, ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας, ή για παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας περί ναρκωτικών, ή περί εμπορίας ανθρώπων, ή οργάνων , εκπίπτει αυτοδίκαια της ιδιότητας του ανάδοχου γονέα και δεν δύναται να κριθεί στο μέλλον ανάδοχος γονέας δια βίου, επιφυλασσομένων των διατάξεων των άρ. 1662 και 1663 του ΑΚ. Η σχετική απόφαση κοινοποιείται στον ανάδοχο γονέα και στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης προκειμένου να καταχωρηθεί στο Μητρώο .
Υπάλληλοι των αρμόδιων υπηρεσιών, που υπαίτια παραβαίνουν τις διατάξεις του παρόντος , ελέγχονται πειθαρχικώς, κατά τις διατάξεις του Υπαλληλικού Κώδικα ή άλλων ειδικών νόμων, επιφυλασσομένης και τυχόν ποινικής ευθύνης τους.
Σε περίπτωση που διαπιστωθεί μετά από έλεγχο του φορέα εποπτείας ότι μονάδα παιδικής προστασίας που λειτουργεί ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα δεν έχει καταχωρήσει ή έχει καταχωρήσει πλημμελώς ή ελλιπώς στο Εθνικό Μητρώο τους ανηλίκους που είναι τοποθετημένοι σε αυτό, επιβάλλεται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, χρηματικό πρόστιμο δεκαπέντε (15) έως πενήντα (50) χιλιάδων ευρώ. Σε περίπτωση υποτροπής, δύναται να ανακαλείται η άδεια λειτουργίας της μονάδας, ή η πιστοποίηση του άρ. 5 του ν.2646/1998 (ΦΕΚ Α΄245).
Το Συμβούλιο συγκροτείται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και αποτελείται από τα εξής μέλη με τους αναπληρωτές τους με τριετή θητεία:α
α. Το Γενικό Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης ως Πρόεδρο.
β. Έναν Εισαγγελέα Ανηλίκων, μετά από πρόταση της Εισαγγελίας Αρείου Πάγου.
γ. Έναν εκπρόσωπο του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος.
δ. Τέσσερις ειδικούς εμπειρογνώμονες στο χώρο της παιδικής προστασίας.
ε. Έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, αρμόδιο για θέματα παιδικής προστασίας.
στ. Τον Πρόεδρο του Ε.Κ.Κ.Α.
ζ. Τους Προέδρους των Κέντρων Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας και ένας εκ των προέδρων των υπόλοιπων Κέντρων Κοινωνικής Πρόνοιας
η. Έναν εκπρόσωπο από την αρμόδια Διεύθυνση Εποπτείας ΟΤΑ β΄ βαθμού του Υπουργείου Εσωτερικών.
ι. Έναν εκπρόσωπο της ΗΔΙΚΑ.
Στην περίπτωση του στοιχείου ζ’ αναπληρωτές ορίζονται Πρόεδροι των υπόλοιπων Κέντρων Κοινωνικής Πρόνοιας.
Με απόφαση του Συμβουλίου συστήνονται ειδικές Επιστημονικές Επιτροπές για την επεξεργασία ειδικότερων θεμάτων.
Σε κάθε συνεδρίαση του Συμβουλίου προσκαλείται και συμμετέχει, με εκπρόσωπό του, χωρίς δικαίωμα ψήφου, ο βοηθός Συνήγορος του Πολίτη, Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού.
Οι φυσικοί γονείς ή ο επίτροπος μπορούν, σύμφωνα με το άρθρο 1655 του ΑΚ και τηρουμένων και των λοιπών σχετικών διατάξεων του ΑΚ, να τοποθετήσουν το ανήλικο παιδί, με γνώμονα πάντα το συμφέρον του, σε ανάδοχους γονείς, κατά προτίμηση συγγενείς, καταρτίζοντας μαζί τους ,εγγράφως τη σχετική σύμβαση. Εάν τα ως άνω αναφερόμενα πρόσωπα το κρίνουν σκόπιμο, μπορούν να ζητήσουν τη συνδρομή του αρμόδιου φορέα, σύμφωνα με το άρ. 13 του παρόντος, για εξεύρεση της κατάλληλης οικογένειας.
Προκειμένου για τοποθέτηση ανηλίκου σε ανάδοχο γονέα από νομικό πρόσωπο που έχει οριστεί επίτροπος του κατά το άρθρο 1600 του ΑΚ συνάπτεται μεταξύ του επιτρόπου, όπως αυτός κατά περίπτωση εκπροσωπείται νόμιμα και των ανάδοχων γονέων σύμβαση, σύμφωνα με την οποία ο ανάδοχος γονέας αναλαμβάνει την πραγματική φροντίδα του ανηλίκου και όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον ΑΚ και τον παρόντα νόμο. Στη σύμβαση, που καταρτίζεται εγγράφως, γίνεται μνεία ότι ο ανάδοχος γονέας έλαβε γνώση του περιεχομένου των διατάξεων του ΑΚ και του παρόντος και ότι αποδέχεται ανεπιφύλακτα τους όρους και τις προϋποθέσεις αυτών και τις από αυτά απορρέουσες δεσμεύσεις.
Προϋπόθεση για την έγκυρη σύναψη της σύμβασης είναι η εντός της προθεσμίας εγγραφή στο Εθνικό Μητρώο Εγκεκριμένων Αναδοχών .
Για την εγγραφή στο Εθνικό Μητρώο Εγκεκριμένων Αναδοχών , η κοινωνική υπηρεσία του αρμόδιου φορέα εποπτείας, καταρτίζει έκθεση πιστοποίησης καταλληλότητας ύστερα από έλεγχο των στοιχείων της προσωπικότητας, των βιοτικών συνθηκών και γενικά της καταλληλότητάς του, να γίνει ανάδοχος γονέας του συγκεκριμένου παιδιού, σε χρονικό διάστημα τριών (3) μηνών, στην οποία περιλαμβάνονται υποχρεωτικά τα εξής στοιχεία:
α. Βεβαίωση εγγραφής του υποψήφιου αναδόχου γονέα στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων Γονέων .
β. Καταγραφή των στοιχείων που αναφέρονται .
γ. Βεβαίωση εγγραφής του υποψήφιου προς αναδοχή παιδιού στο Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων.
