Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης
Δικηγόρος Αθηνών
Ποικίλες αντιδράσεις στην κοινωνία έχει προκαλέσει το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης που κατατέθηκε στην Βουλή και το οποίο αφορά στην νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, σε χρόνο ρεκόρ, από την ηλικία των 15 ετών. Σύμφωνα με τον ελληνικό αστικό κώδικα (άρθρο 127) ενήλικος είναι “όποιος έχει συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του” και κατά συνέπεια “είναι ικανός για κάθε δικαιοπραξία.” Τα προβλήματα που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν από το εν λόγω νομοσχέδιο έχουν να κάνουν με όσους θα χρησιμοποιήσουν τις διατάξεις του προκειμένου να διαφύγουν της σύλληψης σε περίπτωση αναζήτησής τους από τις αρμόδιες αρχές, αν εκδοθεί κάποια καταδικαστική απόφαση ή κάποιο ένταλμα σύλληψης εις βάρος τους, αλλά και όσους επιχειρήσουν να κάνουν χρήση για να αποφύγουν τη στράτευση. Στο νομοσχέδιο δεν υπάρχει κάποια πρόβλεψη γι’ αυτές τις περιπτώσεις. Δεν απαγορεύεται να συνάψει γάμο ο άγαμος εάν διορθώσει το φύλο του. Αυτό οδηγεί στην ουσία στη σύναψη γάμου μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου, δηλαδή στην καταστρατήγηση των προϋποθέσεων του γάμου.Η νέα ληξιαρχική πράξη μπορεί στο εξής να αλλάξει μόνο μία φορά, με την ίδια διαδικασία και τις ίδιες προϋποθέσεις. Η επιλογή του νομοθέτη να θέσει περιορισμό για τα ανήλικα αλλά και τα έγγαμα πρόσωπα θέτει ένα περιοριστικό πλαίσιο υπερρύθμισης προϋποθέσεων που δεν υπήρχαν.Στη νέα ληξιαρχική πράξη γέννησης δεν επιτρέπεται η αναφορά ότι μεσολάβησε διόρθωση του φύλου. Για τη διόρθωση του καταχωρημένου φύλου δεν απαιτείται να βεβαιώνεται ότι το πρόσωπο έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική επέμβαση. Δεν απαιτείται επίσης η οποιαδήποτε προηγούμενη εξέταση ή ιατρική αγωγή που σχετίζεται με τη σωματική ή ψυχική του υγεία. Με το νομοσχέδιο θα αλωθεί το άβατο του Αγίου Ορους καθώς μια γυναίκα που θα διορθώσει το φύλο της σε άντρα, θα μπορεί να πάει στο Αγιο Ορος. Τέθηκαν διάφοροι προβληματισμοί, όπως για την ταυτοπροσωπία. Άρρεν άτομο που προσδιορίστηκε ως θήλυ στην φωτογραφία ταυτότητας πως θα αποτυπώνεται;
Η αλλαγή φύλου, θα γίνεται με μία απλή δήλωση στο δικαστήριο και δεν απαιτείται οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική αγωγή ή επέμβαση.Ορίζεται ότι σε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ ταυτότητας φύλου και καταχωρισμένου φύλου, το πρόσωπο μπορεί να ζητήσει την αλλαγή φύλου του, ώστε αυτό να αντιστοιχεί στην βούληση, την προσωπική αίσθηση του σώματος και την εξωτερική του εικόνα.Προβλέπεται επίσης ότι «ως ταυτότητα φύλου νοείται ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρίστηκε κατά τη γέννησή του με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά.Για τη διόρθωση του καταχωρημένου φύλου δεν απαιτείται να βεβαιώνεται ότι το πρόσωπο έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική επέμβαση. Δεν απαιτείται επίσης η οποιαδήποτε προηγούμενη εξέταση ή ιατρική αγωγή που σχετίζεται με τη σωματική ή ψυχική του υγεία.
Δίνεται το δικαίωμα στο άτομο να προσδιορίζει το φύλο του όχι μόνο με βάση τα χαρακτηριστικά του, δηλαδή χρωμοσωμικά, γονιδιακά και ανατομικά χαρακτηριστικά του προσώπου, τα αναπαραγωγικά όργανα, την ανάπτυξη στήθους ή τριχοφυΐας, αλλά και με βάση τον εσωτερικό και προσωπικό τρόπο με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το πώς καταχωρήθηκε κατά τη γέννησή του. Το ενδιαφερόμενο άτομο θα υποβάλει μία αίτηση στην οποία θα δηλώνει το επιθυμητό φύλο, το κύριο όνομα που επιλέγει και το προσαρμοσμένο σχετικά επώνυμο. Στη συνέχεια θα παρουσιάζεται αυτοπροσώπως ενώπιον του δικαστηρίου, η δήλωση θα γίνεται σε ιδιαίτερο γραφείο χωρίς δημοσιότητα, ενώ η δικαστική απόφαση θα καταχωρείται στο ληξιαρχείο με απόλυτη μυστικότητα της μεταβολής. Αν το πρόσωπο που διόρθωσε το φύλο του έχει παιδιά, είτε γεννημένα σε γάμο, είτε σε σύμφωνο συμβίωσης, είτε χωρίς γάμο, είτε υιοθετημένα, δεν επηρεάζεται η γονική μέριμνα. Επίσης διατηρεί του ίδιους αριθμούς φορολογικού μητρώου (ΑΦΜ) και Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης (ΑΜΚΑ). Προϋπόθεση για τη διόρθωση του καταχωρημένου φύλου είναι το πρόσωπο που την αιτείται να μην είναι έγγαμο.
Το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού και αυτοδιάθεσης,είναι αναφαίρετο κατοχυρωμένο δικαίωμα.
Οι διατάξεις αφορούν και παιδιά 15 ετών, αρκεί να υπάρχει η βούλησή τους, η σύμφωνη γνώμη των γονέων και η γνωμοδότηση επιστημονικής επιτροπής. Η επιστημονική επιτροπή θα λειτουργήσει εντός των δομών του νοσοκομείου Παίδων Αγλαΐα Κυριακού.
Το όριο των δεκαοχτώ χρόνων που ορίζει ο Αστικός Κώδικας γενικά για την ενηλικίωση, είναι κι αυτό αμφισβητούμενο, καθώς η σύγχρονη οικογένεια είναι υπερπροστατευτική απέναντι στο νέο άνθρωπο.Συναισθηματικά και ψυχολογικά δεν έχει ακόμα ενηλικιωθεί.
Η ιατρική μάς λέει ότι το σώμα μας ολοκληρώνει την ανάπτυξή του στα εικοσιένα χρόνια. Η ψυχολογία μιλά για σταδιακή ενηλικίωση που ολοκληρώνεται γύρω στα τριάντα, όταν δηλαδή απομακρυνθούμε από την οικογενειακή στέγη και έχουμε δική μας δουλειά και οικονομική ανεξαρτησία.
Ο νεαρός Αθηναίος αποκτούσε πολιτικά δικαιώματα στην αρχαία Αθήνα: στην Εκκλησία του Δήμου μπορούσε να πάρει μέρος μετά την ολοκλήρωση της διετούς στρατιωτικής θητείας του, δηλαδή όταν έκλεινε τα είκοσι χρόνια του. Στην Ηλιαία και στη Βουλή των Πεντακοσίων, όταν γινόταν τριάντα χρονών. Ομοίως είχε δικαίωμα να εκλεγεί ένας από τους εννέα άρχοντες ή ένας από τους δέκα στρατηγούς μετά την ηλικία των τριάντα ετών.
Στην αρχαία Σπάρτη τα πράγματα ήταν πιο αυστηρά: ο νεαρός Σπαρτιάτης κατατασσόταν στο στρατό στα είκοσι χρόνια του, αλλά η πολιτική του ενηλικίωση γινόταν στα τριάντα του. Σ’ αυτή την ηλικία είχε δικαίωμα να συμμετέχει στην Απέλλα, να γίνει ένας από τους πέντε εφόρους και να παντρευτεί. Αν ήθελε να γίνει μέλος της Γερουσίας, έπρεπε να περιμένει μέχρι τα εξήντα του.
Ο νομοθέτης δεν αντιμετωπίζει την εφηβεία με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις χώρες. Στην Αγγλία και τον Καναδά παραδείγματος χάριν οι έφηβοι από 14 ως 16 ετών μπορούν να εργαστούν υπό όρους. Μετά τα 16 μπορούν να εργαστούν κανονικά ως ενήλικοι. Στις ΗΠΑ η αγορά συγκεκριμένων προϊόντων ( τσιγάρα, αλκοόλ, πορνογραφικά βίντεο κλπ) επιτρέπεται σε νέους πάνω από 17 ετών, ενώ σε κάποιες πολιτείες το όριο είναι τα 18 ή τα 21. Επίσης ποικίλλει ανά πολιτεία το όριο για την απόκτηση άδειας οδήγησης από τα 14 ως τα 18 χρόνια, ενώ στην Ευρώπη το όριο είναι τα 18 χρόνια.
Στον Καναδά επιτρέπεται το αλκοόλ στα 18, σε κάποιες περιοχές ωστόσο το όριο είναι τα 19 χρόνια, ενώ στην Ευρώπη το όριο είναι τα 16 ή τα 18 χρόνια.
Τέλος,το νομοσχέδιο του υπουργείου δικαιοσύνης,υπερασπίζεται σημαντικά ατομικά δικαιώματα,τη στιγμή που καταπατούνται κοινωνικά δικαιώματα και παραβιάζεται το Σύνταγμα της χώρας. Ευθεία καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων σημειώνεται το τελευταίο διάστημα, με πρόσχημα την «οικονομική κρίση». Υπό την απειλή της απόλυσης και τον εφιάλτη της ανεργίας, καλούνται εκβιαστικά οι εργαζόμενοι να αποδεχτούν ατομικές συμβάσεις, μετατροπής βασικών όρων της εργασιακής σχέσης όπως περικοπή ωρών εργασίας με αντίστοιχη ή μεγαλύτερη περικοπή αποδοχών. Αυτές οι «ατομικές συμφωνίες», που επιβάλλονται από τον εργοδότη, έχουν εξαιρετικά δυσμενή αποτελέσματα για τον εργαζόμενο, αφού ουσιαστικά μετατρέπουν τη μόνιμη, αορίστου χρόνου απασχόληση σε μερική ή σε «εκ περιτροπής» εργασία και οδηγούν στην απώλεια κατοχυρωμένων εργασιακών, ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων.