Γράφει ο Κώστας Λάμπος
Στον πρώιμο καπιταλισμό το κεφάλαιο είχε μια έδρα, ένα κέντρο, μια πατρίδα, με την έννοια ότι η συσσώρευση της λείας και των όποιων εμπορικών κερδών κατευθύνονταν πάντα, υπό τις ευλογίες βέβαια, του Πάπα ή του Πατριάρχη, της ‘εθνικής Εκκλησίας’, υπό την ‘αιγίδα’ του βασιλιά, ή του ‘αυτοκράτορα’ και πρωτίστως υπό την προστασία του ‘εθνικού στρατού’, προς την χώρα καταγωγής του από τον τόπο απόκτησής τους, την περιφερειακή χώρα, προς το Κέντρο, προς την μητροπολιτική χώρα[2]. Η πρόοδος της μετάβασης από την φεουδαρχία στον καπιταλισμό συνοδεύονταν με τη δημιουργία κι άλλων τέτοιων καπιταλιστικών κέντρων τα οποία αντιμετώπιζαν τις πιο αδύνατες χώρες του πλανήτη ως ενδοχώρα στην οποία επεκτείνονταν μοιράζοντάς τον με τη στρατιωτική βία σε αποικιοκρατικές σφαίρες επιρροής και αποκλειστικής εκμετάλλευσης.
Με την πάροδο του χρόνου, την πρόοδο των επιστημών και της τεχνολογίας επήλθε σημαντική βελτίωση των υποδομών, όπως μεταφορές, ενέργεια, επικοινωνίες και διάφορα άλλα συμπληρωματικά και αναγκαία δίκτυα, που διευκόλυναν την βελτίωση των μεθόδων παραγωγής μεγάλης κλίμακας. Αυτή η καινούργια πραγματικότητα συνέβαλε στο να δημιουργηθούν κι άλλα τέτοια καπιταλιστικά κέντρα η παραγωγή των οποίων κάλυπτε λίγο ως πολύ τις ίδιες ανάγκες και χρειάζονταν προφανώς τις ίδιες πρώτες ύλες από τους ίδιους τόπους, πράγμα που τα έφερε σε ανταγωνισμό και σύγκρουση, ανοίγοντας τον δρόμο για την κατάργηση της αποικιοκρατίας και την εμφάνιση του ιμπεριαλισμού, ως ενδοκαπιταλιστικής αντίθεσης η οποία καταλήγει σ’ έναν διεθνή ιμπεριαλιστικό καταμερισμό της εργασίας με μοναδικό κριτήριο την στρατιωτική ισχύ των ανταγωνιζομένων καπιταλιστικών κέντρων.
Αυτή η εξέλιξη αποκάλυψε ότι η σταθερά και ομαλά αναδυόμενη αντίθεση μεταξύ Κεφαλαίου και Εργασίας επισκιάστηκε από την οξύτερη αντίθεση-σύγκρουση μεταξύ Κεφαλαίων και ιδιαίτερα μεταξύ συνασπισμένων εθνικών Κεφαλαίων, η οποία παίρνει ραγδαία την μορφή των καταστροφικών πολέμων, μικρής-τοπικής και μεγάλης-παγκόσμιας κλίμακας που παρουσιάζονται με διαφορετικούς ιδεολογικούς μανδύες φασιστικού και στρατοκρατικού τύπου με τις οποίες η κάθε ιμπεριαλιστική μερίδα υπόσχεται στις κατεχόμενες από την αντίπαλη μερίδα χώρες, περιοχές και ηπείρους απελευθέρωση, με αντικειμενικό σκοπό την αποκλειστική οικονομική λεηλασία των φυσικών τους πόρων και των πληθυσμών τους. Η εμπειρία που απόκτησαν τα ανταγωνιζόμενα κεφάλαια ήταν ότι μετά από κάθε μικρή ή μεγάλη σύγκρουση μεταξύ τους στο τέλος και με σχετικούς πάντα όρους, ο μεγάλος κερδισμένος ήταν οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού χωρίς τις οποίες δεν μπορούσαν να οργανώσουν και να διεξάγουν ούτε την παραγωγή τους ούτε τους πολέμους τους, πράγμα που τις οδηγεί στην σταδιακή ωρίμαση μιας νέας κοινωνικής συνείδησης που αμφισβητεί όλο και εντονότερα τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και την αντιπροσωπευτική αστική δημοκρατία του, διεκδικώντας, μέσω της κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, την επανενοποίηση της οικονομίας και της Φύσης με την κοινωνία στην μορφή της άμεσης-αταξικής[3] δημοκρατίας σε τοπική, περιφερειακή και οικουμενική κλίμακα.
Αυτή η προοπτική αποτελεί για τα επιμέρους εθνικά κεφάλαια πολύ μεγαλύτερη και συνολικότερη απειλή από ότι τα ανταγωνιστικά τους, γεγονός που τα οδήγησε στην ιδέα της παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου, με την έννοια της συσσωμάτωσής τους υπό την καθοδήγηση του σκληρού πυρήνα του με σκοπό να αντιμετωπίσουν όλα μαζί και ενιαία τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού που συνεχίζουν τη διαχρονική τους πορεία προς την κοινωνική ισότητα και αντί να τις εκμεταλλεύονται ανταγωνιζόμενα και χωριστά να τις ξεζουμίσουν συλλογικά και συνεργαζόμενα. Μοιάζει αυτή η ιδέα να προσπαθεί να θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο αντίστοιχο με το φρικιαστικό μυθιστορηματικό story της Μαίρης Σέλλεϋ, που το 1818 παρουσίασε στο βιβλίο της: «Φράνκενστάιν, ή ο σύγχρονος Προμηθέας», σύμφωνα με το οποίο ένας σαλεμένος, προφανώς, νεαρός επιστήμονας προσπαθεί να δώσει ζωή σ’ έναν νεκρό κατασκευάζοντας ένα «ένα πλάσμα που είναι φτιαγμένο από μέλη και όργανα διαφόρων άλλων ανθρώπων».
Η σύγχρονη πραγματικότητα του ιστορικά νεκρού καπιταλισμού που προσπαθεί να ξαναζωντανέψει με γιατροσόφια και με τη βία οδήγησε πολλούς απολογητές του με κορυφαία την, κατά την ‘Αποκάλυψη’ του κατά πολλούς μόνιμα μαστουρωμένου Ιωάννη, ‘πόρνη της καπιταλιστικής κολάσεως’, την κατά κόσμον Μάργκαρετ Θάτσερ στην διατύπωση του δόγματος «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για τον καπιταλισμό» εκτός από την Νέα Τάξη Πραγμάτων, δηλαδή, την δια πυρός και σιδήρου παγκοσμιοποίησή του, για την συλλογική άμυνά του απέναντι στις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού που επεξεργάζονται μεθοδικά και επίμονα την δική τους Νέα Εναλλακτική Λύση ενάντια στο Κεφάλαιο.
Από την στιγμή της σύλληψης το σχέδιο για τη Νέα Τάξη Πραγμάτων μπήκε σε εφαρμογή με κύρια δύναμη κρούσης τον αμερικανισμό[4] και συμμέτοχους όλους τους ‘πρόθυμους συμμάχους του’ στο ΝΑΤΟ, στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στην Παγκόσμια Τράπεζα κ.λπ., κ.λπ. με αποτέλεσμα τον καπιταλιστικό Αρμαγεδδώνα σε Ανατολή και Δύση, σε Βορά και Νότο, που κόστισε εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές, λεηλάτησε δεκάδες χώρες και ανάγκασε κάμποσες ακόμα ‘να μπουν στο σχέδιο για την παγκοσμιοποίηση’. Έμειναν όμως έξω από, και ενάντια σ’ αυτό, το σχέδιο πολλές ισχυρές καπιταλιστικές χώρες αρνούμενες τον πρωταγωνιστικό ρόλο του αμερικανισμού.
Με τον τρόπο αυτό φτιάχτηκε στο εργαστήρι της παγκόσμιας ηγεμονίας του αμερικανισμού ένας ‘νέος καπιταλισμός’, ένα νέο πλάσμα, φτιαγμένο από μέλη και όργανα διαφόρων άλλων, και όχι όλων των καπιταλισμών, που παρά τα φαινόμενα είναι βραδύνοο, δυσκίνητο, αναίσθητο και αυτοκαταστροφικό, γιατί, στην προσπάθειά του να εντάξει βίαια και να υποτάξει όσα μεγάλα και σημαντικά τμήματά του έμειναν έξω από το όραμα του δυτικού καπιταλισμού υπό τον αμερικανισμό, όπως αυτό της λεγόμενης κομμουνιστικής Κίνας, της παραπαίουσας, μεταξύ της αδέσμευτης-αντιιμπεριαλιστικής και φιλοϊμπεριαλιστικής πολιτικής, Ινδίας[5] και αυτό της νεοκαπιταλιστικής Ρωσίας, αναγκαστικά θα συντριβεί πάνω στον τεράστιο όγκο των αντιθέσεων, αντιφάσεων και αδυναμιών του. Αδυναμίες και ανεπάρκειες που θα ξεκολλήσουν αργά ή γρήγορα τις κοινωνίες, τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού από τις όποιες ψευδαισθήσεις τους, από τους θεοκρατικούς μύθους[6] και τα στασίδια, τις κερκίδες και τους καναπέδες, που θα τις ξεκολλήσουν από τον συμβιβασμένο εαυτό τους, από τα είδωλά τους, από τις ουσίες, τις ξεπερασμένες και άχρηστες ιδεολογικές ανοησίες και τις εξουσίες και θα πουν, ο καθένας άνθρωπος ξεχωριστά και όλοι μαζί, ότι ‘αυτός ο κόσμος της καπιταλιστικής βαρβαρότητας μπορεί και πρέπει να γίνει καλύτερος για όλους μας, αλλά όχι χωρίς εμάς, γιατί αυτός ο κόσμος είναι και δικός μας, είμαστε εμείς’.
Με αυτή την έννοια η τρέχουσα κίνηση του εκκρεμούς της ιστορίας προς τα ακροδεξιά, ως τραμπισμός, brexitisme, νεοσιωνισμός, νεοτσαρισμός, κιναζισμός[7] νεοϊσλαμισμός, νεογερμανισμός[8], λεπενισμός, ερντογανισμός, μπεμπεγκριλισμός, κ.λπ., κ.λπ., θα μπορούσε να είναι η τελευταία πριν την οριστική ήττα του καπιταλισμού[9] και την νέα ισορροπία σε μια μετακαπιταλιστική φάση της ανθρώπινης ιστορίας που θα κινείται ομαλά πάνω στο διαχρονικό και σταθερά εξελισσόμενο στρατηγικό όραμα των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού για την κοινωνική ισότητα, την άμεση-αταξική δημοκρατία[10] και τον οικουμενικό ουμανιστικό πολιτισμό[11], στοιχεία που αποτελούν και τους βασικούς προσδιοριστικούς παράγοντες του χαρακτήρα της αναγκαστικά και αναπόφευκτα επερχόμενης ουμανιστικής κοινωνικής επανάστασης.
[1] There is a Νew Alternative (TIANA) versus ‘There is no Alternative’ (TINA)
[2] Για μια διεξοδική ανάλυση της θεωρίας Κέντρο-Μητρόπολη-Περιφέρεια βλέπε, Lambos Kostas D., Abhängigkeit und fortgeschrittene Unterentwicklung dargestellt am Beispiel der Landwirtschaft Griechenlands: Ein Beitrag zum Studium des (griechischen) Peripheren Kapitalismus und der alternativen Entwicklungsstrategien, R. G. Fischer Verlag, F/M 1981, καθώς επίσης και Λάμπος Κώστας, Εξάρτηση, προχωρημένη υπανάπτυξη και αγροτική οικονομία της Ελλάδας. Μια συμβολή στη μελέτη του (ελληνικού) περιφερειακού καπιταλισμού και των εναλλακτικών στρατηγικών ανάπτυξης, ΑΙΧΜΗ, Αθήνα 1983.
[3] Λάμπος Κώστας, Αταξική Δημοκρατία και Ουμανισμός στον 21ο αιώνα, στο συλλογικό τόμο: Η Άμεση Δημοκρατία στον 21ο αιώνα, Νησίδες, Θεσσαλονίκη 2013.
[4] Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009. Βλέπε επίσης, Λάμπος Κώστας, Ο αμερικανισμός, θανάσιμη απειλή για την ανθρωπότητα, στο: http://xaidarisimera.blogspot.gr/2014/07/blog-post_30.html»html
[5] Βλέπε, Bandyopadhyaya Jayantanuja, Τάξεις και εξωτερική πολιτική στην Ινδία, ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, τεύχος 2/2004.
[6] Λάμπος Κώστας, Θεός και κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015 και 2016.
[7] Λάμπος Κώστας, Κιναζισμός. Το ανώτατο στάδιο του πλιάτσικο-καπιταλισμού ή το πισωγύρισμα στο κατώτατο στάδιο του πολιτισμού; Πολίτες, τεύχος 21/Δεκέμβρης 2010.
[8] Lampos Kostas, Neogermanismus: Der neue Alptraum Europas? in: http://lefthumanism.blogspot.com/2012/ καθώς επίσης Λάμπος Κώστας, Νεογερμανισμός. Ο νέος εφιάλτης της Ευρώπης; Πολίτες, τεύχος 35/Φεβρουάριος 2012 και 36/Μάρτιος 2012.
[9] Lampos Kostas, The End of Capital and the Future of Work, http://coto2.wordpress.com/2009/ 09/29/the-end-of-capital-and-the-future-of-work/,
[10] Λάμπος Κώστας 95. Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, Νησίδες, Θεσσαλονίκη 2012.
[11] Λάμπος Κώστας, Από τον ευρωπαϊκό Ουμανισμό, στην καπιταλιστική βαρβαρότητα ή στον Οικουμενικό Ουμανισμό; Monthly Review, τεύχος Ιούνη 2009.